Düşünmek, İnanmak (Deneme)

İnsanoğlu düşünen bir varlıktır, yaradılışı gereği düşünmek ihtiyacını duyar. Ama pek sevmez düşünmeyi, korkar düşünmekten, nasıl korkmasın? Düşünmek yorucu olmakla kalmaz, şaşırtıverir kişiyi, türlü şüphelere düşürür. Bir yol düşünmeye başladınız mı, kolay kolay kesip atamazsınız. Yüzyıllar boyunca ortaya atılmış birbirine uymaz birbirini çürütür bütün iddiaların doğru birer yanı vardır; hepsi de İnsan oğullarından birinin bir görgüsüne, bir gözlemine dayanır; nerelerinin niçin yanlış olduğunu da hemen göremezsiniz. Hangisini seçeceksiniz? Hepsinin de hem bir çekiciliği, hem bir iticiliği vardır.

İnsanoğlu çoğu zaman kaçar düşünmekten, gene de kendini düşünür gibi göstermek ister, gene de düşündüğünü sanmak ister. Bunu içindir ki geleneğe bağlanır, birtakım insanlara bağlanır, ya geçmişi yaşamış olanlardan, ya kendi çağdaşları arasından birini seçip onu dediklerine bağlanır. Rahatlar artık içi; doğrunun, iyinin, güzelin ne olduğunu öğrenmiştir, onların dışında kalanların yanlış, kötü, çirkin olduğunu bilir, kapılmaz onlara. Biraz olsun ateşli, yürekli bir kimse ise onlarla çarpışmaya da başlar; yanlışa, kötüye, çirkine saplananlar bulunmasını içi götürmez. Onları yola getirmeye çalışır; yola gelmezlerse yok olsunlar, daha iyi: Yeryüzü yanlıştan, kötüden, çirkinden temizleniverir!...

Düşündüklerini sanan kimselerin çoğu böylece salt inanan, bir inana bağlandıkları için de düşünmekten kurtulmuş kimselerdir.

İnanların yapıcı olduğu söylenir. Bir bakıma doğrudur: İnanla! yayıldıkça birçok kişileri bir araya toplar, azlıkların başarmaya güçte yetmeyecek birçok işleri kolaylıkla yaptırıverir. Ancak inanın yapıcı olduğunu söyleyenler bir yandan da yıkıcı olduğuna dikkat etmeyenlerdir. Birtakım İşlerin yapılmasına götüren İnan, birtakım İşlerin de yapılmasına engel olur. Ama ne çıkar bundan? O inanın yapılmasın engel olduğu şey İnananlarca zaten iyi bir şey değildir, bir günahtır bir kötülüktür; onun yapılmaması, varsa dahi ortadan kaldırılması, yıkılması, yapılmasından yeğdir!..

Nurullah ATAÇ / Deneme